Gielen Aroma

Dipteryx odorata

DIPTERYX ODORATA (Aubl.) Willd.                                -                           TONKA / CUMARU.
Synoniemen: Dipteryx tetraphylla Benth.
                      Coumarouna odorata Willd.
                      Coumarouna odorata Aublet
                      Coumarouna tetraphylla (Benth.) Aublet
Familie: fabaceae / Leguminosae. Gebruikt deel: boon, schors en bloemen. De naam Tonka wordt gebruikt voor de boon en de boom.
De genus Dipteryx heeft 10 species. De D. odorata wordt geteeld voor de bonen, evenals de Dipteryx oppositifolia (groeit in Brazilië), de andere species voor het hout voor constructie doeleinden. Het hout van de boom heet Cumaru. De kleur is geelbruin tot roodbruin met een matig grove nerf en een onregelmatige structuur, een kruisdraad structuur. Het is moeilijk te zagen, moeilijk te bewerken, goed te schaven  en droogt langzaam. Resistent tegen rot, termieten en insecten. Gebruikt voor zware duurzame constructies, damwanden, geluidswanden, brug- en steigerdekken en als straatmeubilair.

Oplosextractie uit de bonen van een concrète en een absolue (20-45% coumarine). Dit is een semi-vaste massa met een gele of amberachtige kleur met een rijke, warme, kruidige geur. Ook van de bloemen wordt een e.o. geproduceerd door extractie en stoomdestillatie. De geur is zoet, hooiachtig, erg sterk.

Tonka is een zeer grote tropische boom tot 30 meter hoog met violette bloemen en vruchten die één grijs tot zwarte pit of tonkaboon bevatten, met de grootte van een boterboon. Ze hebben een zoete op vanille lijkende smaak en worden dikwijls onder de naam: “Mexicaanse vanille” als goedkoop vervangingsmiddel gebruikt voor de veel duurdere echte vanille. Ze zijn zeer hard en kunnen het beste geraspt worden, zoals nootmuskaat. De amandelvormige boon bevat coumarine in de vorm van glycoside en als het zaad rijpt komt de coumarine naar buiten en vormt zo dikwijls kristallen aan de buitenkant van de zaden. De coumarine werd in deze natuurlijke vorm werd al in 1820 geïsoleerd, door Vogel. Hilditch en Stainsby (1934), vonden in de vette fractie van het zaad: palmitic-, stearic-, oleic-, en linoleic acid. Griffiths (1962) vond in de bladeren coumarine, o-coumaric acid, melilotic acid, salicylic acid, ferulic acid en p-hydroxybenzoic acid. Nakano en Suarez (1969) isoleerde uit de schors lupeol, betuline methylpalmitaqat, methylmargaraat, methylstearaat, methyloleaat en methyllinolenaat. Uit het kernhout werd door Hayashi en Thomson (1974)n vijf isoflavonen geïsoleerd: retusine, retusine-8-methylether, 3-hydroxyretusine, 8-methylether, odoratine en dipteryxine.Tot aan 1954 was het in de voedingsmiddelenindustrie in de U.S.A. gebruikelijk om vanille te vervalsen door coumarine of tonka bonen. In 1954 werd coumarine en tonka bonen voor dit doel verboden door de Federal Registration, omdat ontdekt was dat coumarine een giftige substantie was die aan verschillende organen letsel toebracht.

Aanvankelijk was de boom een belangrijks bron voor coumarine, maar die wordt nu vooral synthetisch bereid. Sindsdien is het gebruik van Tonkabonen steeds verder afgenomen, omdat ze verdacht worden giftig en carcinogeen te zijn door het hoge gehalte coumarine. De bladeren zijn ellipsvormig. De Tonkaboon wordt gedroogd, daarna 15 uur geweekt in alcohol en weer gedroogd. Aan de buitenkant van de boon wordt dan een wit laagje poeder gevormd. Dit is gekristalliseerde coumarine. De bonen hebben een prettige vanilleachtige geur en worden gebruikt in de parfumerie, zeep, voedingsmiddelen en tabak. De bonen kunnen 1-3% coumarine bevatten en zelfs meer. Er wordt medicijnen van gemaakt met bloedverdunnende werking. In hoge dosering ingenomen: zeer giftig met leverschade, groeiachterstand, hartverlammingen.
Inheems in Zuid-Amerika, vooral Venezuela, Colombia, Frans Guyana, Guyana, Peru, Suriname en Brazilië, (Amapa, Amazone, Mato Grosso, Para, Rondonia), de Seychellen en Nauru in de Pacific Ocean. In de Amazone zijn bomen gerapporteerd van 1100 jaar oud. Ook bomen met een omvang van 1.20 meter met een jaarlijkse groei van 1 cm.
In West-Afrika en Nigeria gecultiveerd. De bonen worden verwerkt in de USA en Europa.
De absolue wordt gebruikt als fixatief en geurcomponent in oriëntaalse parfums.
Als smaakstof wordt het niet meer gebruikt door de hoeveelheid coumarine en dat is in een aantal landen verboden. Wel als smaakmiddel voor tabak.
In Nederland wordt de vettige substantie verkocht als “taquinboter” dat vroeger gebruikt werd als insecticide tegen motten in de linnenkast.
Het vloeistofextract werd gebruikt tegen kinkhoest, maar in grote doses kan dit leiden tot een hartverlamming. De bomen zijn gewild voor het hout, om verwerkt te worden en worden veelvuldig gekapt in de tropische wouden. Dipteryx heeft 10 species in tropische gebieden in Zuid Amerika. Het hout, de boon en de schors werden veelvuldig gebruikt door de Indianen in het Amazonegebied. Van de schors werd een aftreksel gemaakt waar koortsachtige patiënten in werden gebaad. De zaden werden gefermenteerd in alcohol tegen slangenbeten, snijwonden, hoesten, kneuzingen, reuma en als shampoo. De zaadolie werd gebruikt bij oorpijn en oorinfecties. In de kruidengeneeskunde tegenwoordig in Brazilië nog gebruikt als emmenagoog, cardiac, antiastmaticum en antispasmodicum. De bonen kunnen een coumarine gehalte bevatten van 3-10%. Giftig bij ingestie. Ratten 680mg/kg

Werkzame bestanddelen:
coumarine 20-40% in de absolue.
Isoflavonen – lupeol derivaten – zuuresters.
Balanophonin – lariciresinol – 3’-hydroxyretusin-8-methylether – 5-methoxyxanthocerin – 6,4’-dihydroxy-3’-methoxyaurone – 7-hydroxychromoon – 7,3’-dihydroxy-8,4’-dimythoxyisoflavoon – betuline – butine – dipteryxine – diperyxic acid - eriodictyol – ferulic acid – isoliquiritigenione - lupeol – stigmasterol -  odoratine  -  sitosterol – salicylzuur - melilotoside – melilotoside-1-p-coumaryl-beta-d-glucose – methyllinolenaat – methyloleaat – O-coumaric acid – O-hydroxucoumaric acid – P-hydroxy-benzoic acid – retusine-8-methylether – salicylic acid - retusine – sulfuretine – umbelliferon.
Coumarine is 1,2-benzopyrone C9 H6 O2. zit o.a. in tonkaboon en tonka extracten. FDA: no. 189.130. Verboden voor het gebruik in voedingsmiddelen.
Ter vergelijk:
Een olie van de bloemen van Dipteryx odorata (Aubl.) Willd door GC en GC/MS.
Hoofdbestanddelen: germacreen D 31.1% - biclogermacreen 13% - spathulenol 11.3%. De bloemen kwamen uit de Amazone, Belem, Brazilië. Bron: JEOR. Mei/juni 2003.
Vette olie van de Tonka boon bevat: palmitic acid 6.1% - stearic acid 5.7%- oleic acid 59.6% - linoleic acid 51.4%.

Specifiek werkzaam:
anesthetisch      -      antiastmatisch      -    antispasmodisch    -     cardiotonisch      -        emmenagoog     -insecticide -    koortsbestrijdend   - ontstekingremmend      -stimulerend  -   tonisch (hart) -     verdunt het bloed -  zweetbevorderend.
In Brazilië worden veel dierenstudies uitgevoerd met zaad extracten. Doses hoger dan 350 mg/kg per lichaamsgewicht geven in ratten leverschade en vergiftigingsverschijnselen.

Combinaties:
bergamot, citronella, eikenmos, helichrysum, lavandin, lavendel, scharlei, storax. De geur van de Tonka boon wordt ook gevonden in Melilotus, zoet lentegras en aanverwante grassoorten.

Contra indicatie:
door de coumarine huid- en oraaltoxisch. In veel landen verboden.
Wordt in de aromatherapie niet of nauwelijks gebruikt, vanwege het coumarine gehalte. Geen toepassingen. Tonka bonen worden veel gebruikt om vanille te vervalsen. Verboden door de FDA, Food and Drug Administration in de U.S.A.

Bron: Journal of Essential oil research JEOR. Andrade, Zoghbi, Maria das Gracas, Carreira, Maia.
         www.ildis.org Dipteryx odorata (Aublet) Willd.
         www.bojensen.net /essential oils Tonka beans.
         FDA: Food and Drug Administration: coumarine no.189.130
         Answers.com: dictionary – Encyclopedia (Columbia University press) - Wordnet
         Wikipedia eng., de.
         Raintree Nutrition: Tropical Plant Database: Cumaru Dipteryx odorata.
         Henriette’s Herbal Homepage: The dispensatory of the United States of America by Joseph
         P. Remington, Horatio C. Wood and others, 1918
         Henriette’s Herbal Homepage: The British Pharmaceutical Codex 1911.
         www.feenkraut.de: Tonkabohne Dipteryx odorata.
         Material Safety Data Sheet: Tonka bean Venezuela.
         Gernot Katzer’s Spice Pages: Tonka bean (Dipteryx odorata (Aubl.) Willd.
Foto: www.cumaruamazonia.com.br
         www.pavimentosonline.com
         www.freewebs.com
         www.mk-c.ru
 

©®Copyright en registratie notaris. André Gielen. Lith 2001 – november 2007.