Gielen Aroma

Levisticum officinale

LEVISTICUM OFFICINALE  W.D.J.Koch              -             LAVAS / MAGGIPLANT / LUBBESTOK / MANKRACHT.
Synoniemen: Levisticum vulgare Reichb.
                      Levisticum vulgare Hill.
                      Ligusticum levisticum L.
                      Angelica levisticum All.
                      Angelica levisticum Baillon.
Familie: Apiaceae. Frankrijk.
Stoomdestillatie uit de wortel. De olie is amberkleurig met een warme wortelachtige geur. De wortelolie wordt in cosmetica en de parfumindustrie gebruikt. Er wordt van de wortels ook een CO2 extract geproduceerd.
Stoomdestillatie uit het kruid, geeft een lichtgele olie, met een bloemige geur. Deze wordt gebruikt als smaakstof in likeur en tabak. Er is ook een zaadolie. Opbrengst van de zaadolie is 1%, dwz. 100 kg zaad voor 1 liter essence. De kleur van de zaadolie is amber tot geelbruin en de geur is zeer krachtig, kruidig, warm en zwaar. De verse bladeren bevatten 0.5% etherische olie. Middennoot in de parfumindustrie, weinig gebruikt, alleen in natuurparfums. Verder smaakmaker in voedingsproducten en alcoholische dranken.

Waarschijnlijk afkomstig uit Perzië werd het kruid vermoedelijk door monniken uit Noord Italië naar onze streken gebracht, in de vroege Middeleeuwen, eerst geteeld in kloostertuinen, later ook op boerderijen. In de 9e eeuw beschreven door Karel de Grote in zijn: “Capitulare de villis vel curtis imperii Caroli magni”. Regelgeving, voorschriften, aanwijzingen in het Middeleeuws Latijn, voor de teelt en verbouw van specerijen en kruiden in de keizerlijke tuinen in heel Europa. Nu ook in heel Noord Amerika te vinden. Levisticum komt van het Latijnse levare, wat verlichten betekent. Officinale wil zeggen dat het al lang in gebruik is als geneeskruid.
Lavas is een sterk aromatisch overblijvend kruid tot 2-3 meter hoog groeiend, met een holle stengel, vlezige wortel en groengele bloemen, de bloeitijd is juli-augustus. De holle stengels zijn dik en de verdeelde bladeren glimmen van boven en zijn van onderen grauwgroen. In juli en augustus komen forse schermen met bloemetjes aan de stengeluiteinden die vol met honing zitten. De zaden lijken een beetje op karwij en worden bij het rijpen bruin. De wortel is dik en vlezig. In het najaar sterft de lavas af, maar de wortels blijven leven en schieten in de lente weer uit. In ons land volledig winterhard. In de wortels zit veel etherische olie, meer dan in de bladeren. Het gehalte aan olie is in het voorjaar het hoogst en naarmate de zomer vordert neemt de olie opbrengst af. Sterk aromatisch kruid, een takje verse lavas in de soep doet het geweldig goed. Lavas is nu verspreid tot in Noord-Amerika. Komt voor in tuinen, op velden, gekweekt en in het wild. Het kruid wordt al sinds mensenheugenis gebruikt bij spijsverteringsklachten, oedeem, huidproblemen, koorts en onregelmatige menstruatie. De Romeinen kauwden er op voor de spijsvertering. De Romeinse schrijver van kookboeken Apicius heeft lavas uitvoerig beschreven en gebruikte het in bijna al zijn recepten. Als smaakmaker worden vooral de verse bladeren gebruikt. De geraspte wortel gaat rauw in salades, in zure conserven, of als poeder. Lavas lijkt een beetje op selderij. Hij wordt in de volksmond ook wel maggiplant genoemd. De geurige zaden worden in brood en rijst gebruikt, in cognac geweekt om de spijsvertering te kalmeren en worden gebruikt in de parfumindustrie.
In Duitsland wordt de wortel verhandeld als diureticum. Lavas wordt meer als keukenkruid toegepast dan medicinaal. In de tijd van Karel de Grote schreef een kok: “Maakt een goede maag en verdrijft winden”. In de volksgeneeskunde werd het middel gebruikt tegen maagklachten, blaas- en nierkwalen, bij reumatische pijnen en jicht, tegen menstruatiestoornissen en migraine. In de volksgeneeskunde vermindert een aftreksel van zaden, bladeren en wortels, waterzucht, en helpt gifstoffen te elimineren. In de Middeleeuwen werd het blad in de schoenen van reizigers gelegd, vanwege de antiseptische en aromatische eigenschappen van de bladeren, te zien als de voorlopers van onze moderne geurvreters. Door het gehalte aan etherische olie, harsen, looistoffen en organische zure is lavas goed voor het gehele darmstelsel. Inheems in Zuid Europa en West Azië, genaturaliseerd in Noord-Amerika. Gecultiveerd in Midden en Zuid Europa speciaal in Frankrijk, België, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Duitsland, Hongarije, voormalig Joegoslavië.

Werkzame stoffen:
De verse bladeren bevatten ongeveer 0.5% etherische olie. De belangrijkste stof hierin is lingustinide, butylphtalide en sedanolide. In geringere mate komen voor: terpinol, carvacrol, terpenen en sesquiterpenen.
Phtaliden tot 70% in de wortelolie, zoals butylideen, dihydrobutylideen, butylphtaliden, ligostiliden, kleine hoeveelheden terpinoïden, vluchtige zuren, coumarinen en furocoumarinen. Verder zijn er nog: hars, gom, suiker en zetmeel met nog verschillende zuren. De meeste bestanddelen zitten in de wortel.
De bitterstoffen in kruid en bladeren moeten als nevenstoffen worden beschouwd.
Zaadolie:
b-fellandreen tot 65%, limoneen, cis-ocimeen, a-terpenylacetaat, phtaliden: butylideen, cis-ligustilide. Een andere olie waar phtaliden in voorkomen is de olie van de peterselie. Phtaliden in de zaadolie tot 9%.
CAT. INIST. Wortelolie:
Falcarinol – (Z)-ligustilide – (Z)-3-butylidenephtalide – trans-b-farneseen – b-phellandreen – n-octanal – y-elemeen – n-heptanal – b-pineen – a-pineen – pentylcyclohexadiene. Olieopbrengst 0.16%.
                Ter vergelijk: bestanddelen van de wortel/kruidolie, stoomdestillatie van E. Zimmermann. (Bron: Franchomme en Pénoël en Julia Lawless)
Monoterpenen: b-pineen 2-8% - a-pineen 2-4.5% - b-phellandreen 1-2.5%.
Sesquiterpenen: a-copaen 2% - b-elemeen 2% - trans-a-bergamotteen 0.5%.
Alcohol: hexanol 6.1%.
Monoterpenonen: carvon 0.5% - borneon 0.1%.
Esters: terpinylacetaat 0.8%.
Phtalide: Z-butyliden 30.5-32% - Z-ligustilide 21.5-24% en andere.
Coumarinen en furocoumarinen: coumarine 2.5-4.5% - umbelliferon – psoraleen – bergapteen. Andere pentylbenzeen 1.7%.

Bestanddelen in de wortel:
1,8-cineol – falcarindiol – 2-methylbutanal – 2-octanon – 3-butyl-4,5-dihydrophtalide (lacton) – a-fenchylacohol -  benzylalcohol - 4-octanon – alkylphtalides – a-phellandreen – a-pineen – a-selineen – a-terpineen – a-terpineol –  angelinezuur – angeolide – ar-curcumeen – benzeen – eugenol – furfural – furfurol – g-cadineen – g-terpineen – geraniol – heptanal – hexanol – limoneen -  linalool – menthol – myrceen – myristinezuur – myrtenol – octylaldehyde – p-cymeen – palmitinezuur – phtalides – bergapteen – b-elemeen – a- en b-phellandreen – b-pineen – b-selineen – b-sitosterol – borneol – butylideenphtalide – koffiezuur – calameneen – campheen – kamfer – carvacrol – carvon – cis-3-hexenyl – cis-ocimeen – copaen – coumarine – cupareen – cupareneen – d-3-careen – d-cadineen – d-selineen – psoraleen – resin – zetmeel – suikers – tanninen - terpinen-4-ol – thujopseen – umbelliferon – trans-anethol – trans-a-bergamoteen – angelinezuur – Bron Liber Herbarum II.

Specifiek werkzaam:
Abcessen - afrodisiacum – afvallen - anemie – angina – anticonvulsant - antimicrobisch – antiseptisch – blaas- en nierkwalen – blaasontsteking  -  bloedstelpend – bronchitis – cardiac, hartversterkend middel – carminatief - congestie – constipatie- darmklachten - digestief - diureticum – eczeem - emmenagoog – expectorant – flatulentie – geelzucht – hartklachten, chronische – hoesten - indigestie – jicht – krampen – menstruatiebevorderend – menstruatieproblemen/-pijn – nierziekten – nieren, stenen, reinigend - reumatische aandoeningen – slijmoplossend – spasmolytisch – stimulerend, hepatocyten en gal –  stofwisselingsziekten - stomachisch -  spijsverteringsproblemen – uretritis –waterzucht - zenuwziekten - zweetdrijvend – zuiverend, ontgiftend.
Spijsverteringbevorderend, heft buikkramp op, diuretisch, van belang bij nierstenen; een inwendig extract van lavas helpt bij indigestie, blaasontsteking, langzame bevallingen, winderigheid. Uitwendig bij schrale lippen en pijnlijke keel. Wordt gebruikt bij het maken van likeuren.

Contra indicatie:
Lavas wordt in de aromatherapie niet of nauwelijks gebruikt. Bij zwangerschap ontraden in verband met de sterkere doorbloeding van het bekken. Niet voor baby’s en kinderen. Mogelijk overgevoeligheid veroorzakend, fototoxisch, verder niet toxisch, niet irriterend. Inwendig gebruik kan de nieren teveel prikkelen en misselijkheid en duizeligheid veroorzaken.

Toepassingen:
*de geur is misschien te apart en overheersend om combinaties met andere olie te maken. Verdampen: bij verkrampingen van de luchtwegen, microbedodend, stimulerend bij zwakte.
*bij blaasontsteking: 10-15 druppels in een zitbad.
*bij reumatische klachten: 10-15 druppels in een heet bad
*bij spijsverteringsproblemen: 10-15 druppels in amandelolie en de buik masseren.
                                                                                                                                                                                                  

Bron: Liber Herbarum II Erik Gotfredsen.
          CAT.INIST. Growth and essential oil composition of hairy rootcultures of Levisticum
          officinale W.D.J. Koch. By Santos, Pedro A.G.; Figueiredo A. Cristina; Oliveirea M.
          Margarida; Barroso José G.; Pedro Luis G.; Deans Stanley G. Scheffer Johannes J.C.
          www.marechal.be/deatailskruiden: Kruiden. Overblijvend: Lavas: Levisticum officinale.
          Wikipedia de., eng., nl. Levisticum officinale Koch.
          Neerlands Tuin – kruiden Levisticum officinale, lavas.
          Gernot Katzers Gewürz Seiten Liebstöckel (Levisticum officinale Koch)
          Plantaardigheden: Lavas – Leviticum officinale door Gonnie van Elteren.
          Sorting Levisticum names. Multilingual Multiscript Plant Name Database.
          Pflanzen des Capitulare de Villis: Liebstöckel (biozac.de).
          Ilkas und Ullis Kochecke: Liebstöckel.
          E. Zimmermann Aromatherapie für Pflege- und Heilberufe. P.144.
          USDA Plants profile Levisticum officinale W.D.J. Koch
Foto: www.winkler.med.de
         www.commons.wikimedia .org
         www.pharmakobotanik.de
         www.bivla.fr
         www.jardinalis.com
         www.e-zahrady.cz
         www.gesundheit.de
         www.kuleuven-kortrijk.be
         www.botanika.wendys.cz 

©®Copyright en registratie notaris. André Gielen 2001 – december 2007