Satureja montana
SATUREJA MONTANA Linne – BERGBONENKRUID/ WINTERBONENKRUID
Familie: Lamiaceae (Labiatae) lipbloemigen. Gebruikt deel: plant, stoomdestillatie. Spanje, 
Frankrijk. Topnoot in de parfumerie, spaarzaam gebruikt. Opbrengst 0.3% d.w.z. 300 kilo plantmateriaal voor 1 liter olie.
Een kleurloze of lichtgele vloeistof met een scherpe, medicinale, kruidige geur.
Bergbonenkruid is een halfheester 40-50 cm hoog, groenblijvend met smalle toegespitste bladeren en zeer kleine bloempjes. Hij heeft een houtige wortelstok, kleine glimmende groene blaadjes en in de zomer witroze bloemetjes. Heeft ook graag een warm plekje met veel licht zoals de hele familie. De olie opbrengst is afhankelijk van licht en warmte. De bladeren hebben dezelfde vorm als van de Satureja hortensis, maar zijn spitser, bleker van kleur en glimmend. De bloeme
n zijn ook wit of lila. Wordt als viskruid gebruikt vooral bij forel. Het is kruidiger dan het gewone bonenkruid. De etherische olie is brandend: oppassen !
In tegenstelling tot het zomerbonenkruid is het winterbonenkruid overblijvend, kan tot 5 jaar groeien en wordt zo’n 50 cm hoog.
Bergbonenkruid komt oorspronkelijk uit het Middellandse zeegebied en het gebied van de Zwarte Zee. Het komt nu voor in geheel Europa, Turkije en de voormalige Sovjetunie. De etherische olie wordt vooral in Spanje geproduceerd.
Bergbonenkruid is al sinds de oudheid in gebruik als keukenkruid. Het geeft smaak aan alle bonengerechten, zelfs uit de vriezer en uit blik. Het heeft een kruidige peperachtige smaak en wordt van oudsher gebruikt om forel, salami, mierikswortelsaus, bitters, versterkende wijn smaak te geven. Het werd echter ook gebruikt als middel tegen kolieken en diarree. De bloeitoppen, die samentrekkend zijn en ontsmettend worden verwerkt in gorgeldranken en gezichtsproducten tegen vette huid. Gekneusde bladeren geven verlichting bij pijnlijke pgezwollen bijensteken.
De Latijns
e benaming komt, naar wordt aangenomen, van de saters en het woord satureia kan men vaak in Romeinse geschriften aantreffen. Bij de Romeinen was het kruid heel populair, want er werden liefde opwekkende eigenschappen aan toe geschreven. Ook werd het veel rond bijenkorven gezaaid, om de honing zoeter en geuriger te maken. De Romeinen brachten het kruid mee naar Engeland waar het rond de negende eeuw in bijna alle kloostertuinen werd geteeld. De etherische olie wordt gewonnen door stoomdestillatie van het gehele kruid. Het is een bleekgele olie met een scherpe kruidige geur. Wordt soms als smaakstof gebruikt in vleesproducten en kruiden en af en toe in de parfumerie. Stimuleert de spijsvertering en bevordert de menstruatie, is jeukstillend en doodt, schimmels, bacteriën en wormen.
Is in Frankrijk universitair uitgebreid onderzocht voor de anti-infectueuze werking. De olie, 1-2 dr. per dag kan in tropische gebieden beschermen tegen parasitaire, virale en bacteriële aandoeningen en exotische intestinale problemen.
Werkzame bestanddelen: plant/bloem, Frankrijk, oogst wild,
Stoomdestillatie:
Monoterpenen: a-thuyeen, a-pineen, beta-pineen, campheen, sabineen, myrceen, delta-3-careen, a-phellandreen, alfa en y-terpeen 20%, paracymeen 7-24%, limoneen, terpinoleen. Sesquiterpenen: beta-caryophylleen, viridifloreen, a-humuleen, aromadendreen, beta-bisoboleen, alfa en y-cadineen. Niet terpenische alcoholen: octen-1-ol-4. Monoterpenolen: linalol, cis en trans-thuyanol 4, terpinen-1-ol-4, a-terpineol, geraniol, citronellol, nerol, octanol, myrtenol, borneol 12%. Terpenische esters: linalyl-acetaat, terpenyl-acetaat, bornylacetaat, geranyl-acetaat. Fenolen: thymol, carvacrol 25-60%, eugenol. Methyl-ether fenolen: carvacrol, methylether. Terpenische zuren: 1,8-cineol 1%, caryophylleenzuur, rozemarijnzuur Ketonen: kamfer, thujon, carvon. Zwavelhoudende stoffen: damascenon.
In recent vergelijkend onderzoek met vele variëteiten van tijm, rozemarijn en lavendel is de netto superioriteit van de anti-microbische eigenschappen van de essence van bonenkruid aangetoond.
De etherische olie heeft eerst een stimulerende werking, daarna dempend op het centraal zenuwstelsel.
Ter vergelijk: bestanddelen Shirley en Len Price.
Monoterpenen 40-50%. A- en y-terpineen 2-20% - a-pineen – b-pineen – campheen – sabineen – b-myrceen – limoneen – a-phellandreen.
Sesquiterpenen: a-caryophyleen – b-caryophylleen – aromadendreen – b-bisaboleen – a-cadineen – y-cadineen – calacoreen. Aromatisch p-cymeen 10-25%.
Alcohol: monoterpenolen: lin alol 9-54% - cis-thujan-4-ol – trans-thuyan-4-ol – terpinen-4-ol – spoor-7% - a-terpineol 6-9% - geraniol – borneol.
Esters: linalylacetaat – terpinen-4yl-acetaat – geranylacetaat – a-terpinylacetaat.
Phenol: 25-50%. Carvacrol 25-50% - thymol 1-5% - eugenol.
Methylethers: varvacrol methylether.
Ketonen: kamfer (Monoterpenon) – damascenon (sesquiterpenon)
Oxiden: monoterenyl: 1,8-cineol 1% - sesquiterpenyl: caryophylleenoxide.
Werkzame bestanddelen in de hele plant:
1,8-cineol – 1-octen-3-ol – 5-demthoxy-nobiletin – acacetin – a-copaen – a-humuleen – a-muuroleen – a-phellandreen – a-pineen – a-terpineen – a-terpineol – a-terpinylacetaat – a-thujeen – a-thujon – apigenine – apigenin-4’-methylether – aromadedreen – b-bisaboleen – b-bourboneen – b-caryophylleen – b-gurjuneen – b-pineen – b-sitosterol – b-thujon – borneol – bornylacetaat – boron – caffeic acid – campheen – kamfer – car-3-ene – carvacrol – carvon – caryophylleenoxide – chlorogenic acid – choline – cirsimaritin – cis-ocimeen – citronellol – koper – daucosterol – delta-3-careen – delta-cadineen – dipenteen – eo – eriodictyol-7-O-rutinoside – gamma-cadineen – gamma-muuroleen – gamma-terpineen – gardenin-|B – genkwanin – geraniol – geranylacetaat – germacreen D – humuleen – limoneen – linalol – linalylacetaat – mangaan – maslinic acid – menthadien-1,8(9)-ol-(7) – methylcarvacrol – methyleugenol – myrceen – nerol – nonanol – octanol – oleanolic acid – p-cymeen – p-cymol – perillya-alcohol –phenolen – phytosterole – polyisopreen – rosmarinic acid – sabineen – salvigenine – 
scutellarein-6,7-dimethylether – stigmasterol – terpenen – terpinen-4-ol – terpinen-4-yl-acetaat – terpinoleen – thujanol-4 – thymol – thymoquinon – ursolic acid – viridiflorene – xanthomicrol – ylangeen.
Specifieke werkzaamheid:
Adstringent - afrodisiacum - analgetisch - anthelmintisch - antibacterieel – anticatarraal – antifungal, Candida albicans, mondschimmel infecties - antiparasitisch, oxyuren, ascaris, taenia, amoebiasis+++ – antispasmodisch, darmkrampen, kolieken, spierkrampen - adenitis+++ - aften - astma - anti-infectie+++, krachtig: colitis, enteritis, tonsillitis, keelpijn, tuberculose, cystitis, malaria, huidinfecties, abcessen, impetigo, lichen - antiviraal+++ - artritis - asthenia -bactericide+++ - blaasontsteking, candidosische+++, gonokokken - bloedcirculatietonicum - bloeddruk,lage - bronchitis+++, bacteriële - cicatrisant - diarree - diuretisch - emmenagoog - enteritis+++, viraal - enterocolitis+++ - expectorant - flatulentie - fungicide+++ - huidaandoeningen - hypertensor - immunostimulans - insecticide - insectensteken /-beten - impotentie - krampen - malaria++ - moeraskoorts - neurotonisch - parasiticide+++ - prostatitis - psoriasis - pijnstillend, percutaan++ - reumatoïde polyartritis - seksuele asthenie - spasmolitisch - stimulant, geestelijk - tonicum, algemeen, zenuw- - tuberculose, pulmonaire+, renale-.- wonden - wratten - zweren.
Mogelijk huidirritant, laag doseren. Diuretisch door carvacrol. (Duke 1985, p.432 en Stanic & Samarzija 1993).)
Effectief tegen Streptococcus faecalis (Melegari et al 1985). Antimicrobe activiteiten 2-20 maar hoger dan van lavendel of rozemarijn en 2-8 maal hoger dan van tijm (Pellecuer et al 1975).
Combinaties:
Citrussen, den, lavendel, rozemarijn, vetiver.
Geestelijk:
Is opwekkend en vitaliserend bij geestelijke, lichamelijke en seksuele uitputting. Maakt doortastend en ambitieus, melancholisch en nostalgisch.
Toepassing zie Bonenkruid of zomerbonenkruid.
Contra indicatie:
bergbonenkruid kan huid en slijmvliezen irriteren. Gevaarlijk door de fenolen.
Mag niet op de huid gebruikt worden: huidtoxisch, huidirriterend, slijmvliesirriterend. Niet gebruiken tijdens de zwangerschap. Niet lange tijd achter elkaar gebruiken.
Niet voor baby’s en kinderen. Mogelijk bloeddrukverhogend.
Bron: Terug naar oliebeschrijving: www.nature-helps.com
Aromatherapy for health professionals. Shirley Price, Len Price.
Liber Herbarum II Erok Gotfredsen. Satureja montana L.
USDA Plantsprofile for Satureja montana L.
Gernot Katzer’s Spice Pages. Savory (Satureja hortensis en Satureja montana L.)
Bonenkruid: Wikipedia nl. de., eng.
Plants for a future database report: Satureja montana L.
Dr. Duke’s Phytochemical and Etnobotanical Databases. Satureja montana.
Foto: www.nl.wikipedia.org (pl., en., fr., de.)
www.fitoterapia.net
www.tuinbemiddelingsservice.nl
www.funghiitaliani.it
www.toildepices.com
www.lf1.cuni.cz
www.oz.tranzfusion.net
©®Copyright en registratie notaris. André Gielen 2001 – december 2007
Previous page: Satureja hortensis
Next page: Saussurea costus